ဗုဒၶဘာသာ၏ အေျခခံ အယူအဆ အေမးအေျဖမ်ား

၂ ။ဗုဒၶဘာသာ၏ အေျခခံ အယူအဆ ေမး ။             ။ ဗုဒၶဘာသာရဲ႕ပဓာန တရားေတြဟာ ဘာေတြလဲ ။ ေျဖ ။              ။ ဘီးတစ္ခုရဲ႕ အနားေခြနဲ႕ ေထာက္မ်ားဟာ အလယ္ခ်က္ ပံုေတာင္းကို ဗဟိုျပဳသလိုပဲ ဗုဒၶ ရဲ႕တရားေတာ္အားလံုးဟာလည္း ျမတ္ေသာ အမွန္တရား ေလးပါး ( သစၥာေလးပါး ) ေပၚမွာ ဗဟိုျပဳပါ တယ္ ။ ဒီတရားေတာ္ကို အေရအတြက္အားျဖင့္ ေလးခုရွိလို႔ " ေလးပါး " လို႔ ဆိုရပါတယ္ ။ ဒီတရားေတာ္ ကို သိျမင္သူကို ျမတ္ေသာ ပုဂၢိဳလ္အျဖစ္သို႔ ေရာက္ေစတတ္လို႔ " ျမတ္ေသာ " လို႔ ဆိုရပါတယ္ ။ မေဖာက္မျပန္ မွန္ကန္တဲ့ ပရမတၳ သဘာ၀နဲ႔ကိုက္ညီလို႔ " အမွန္တရား " လို႔ ဆိုရပါတယ္ ။ ဒါေၾကာင့္ " ျမတ္ေသာ အမွန္တရား ေလးပါး " ဟာ ဗုဒၶဘာသာရဲ႕ လိုရင္း ပဓာန တရားပါပဲ ။ ေမး ။                  ။ ပထမဆံုး အရိယသစၥာ ( ျမတ္ေသာ အမွန္တရား ) က ဘာပါလဲ ။ ေျဖ ။                  ။ ပထမဆံုး အရိယသစၥာက ဘ၀ဆိုတာ ဆင္းရဲခ်ည္းပဲ ဆိုတဲ့ အမွန္တရားပါပဲ ။ အသက္ ရွင္ေနသမွ် ဆင္းရဲေနတာပါပဲ ။ ဆင္းရဲ တစ္စံုတစ္ရာကို မခံစားရပဲ အသက္ရွင္ေနတယ္ဆိုတာ မျဖစ္ နိုင္ပါဘူး ။ကၽြန္ေတာ္တို႔ဟာ မက်န္းမာျခင္း ၊ ထိခိုက္ဒဏ္ရာရျခင္း ၊ အိုမင္းရင့္ေရာ္ျခင္း ၊ ေနာက္ဆံုးမွာ ေသရျခင္းစတဲ့ ကိုယ္ဆင္းရဲ ( ကာယိကဒုကၡ ) ေတြကို ခံစားၾကရပါတယ္ ။ အထီးက်န္ျဖစ္ျခင္း ၊ ဘာလုပ္ ရမွန္းမသိေအာင္ စိတ္ဆင္းရဲေနျခင္း ၊ ေၾကာက္ျခင္း ၊ စိတ္မသက္မသာ ျဖစ္ျခင္း ၊ စိတ္ပ်က္ျခင္း ၊ အမ်က္ထြက္ျခင္း စတဲ့ စိတ္ဆင္းရဲ ( ေစတသိကဒုကၡ ) ေတြကိုလည္း ခံစားၾကရပါတယ္ ။ ေမး ။                ။ ဒီလိုဆိုေတာ့ ဒါဟာ ဘ၀ကို အဆိုးခ်ည္းပဲ လို႔ျမင္တဲ့ သေဘာ( Pessimism ) ျဖစ္မေန ဘူးလား ။ ေျဖ ။                ။ အဘိဓာန္က အဆိုးျမင္၀ါဒ ( Pessimism ) ကို " ျဖစ္ပ်က္မည့္ အရာအားလံုးဟာ အဆိုး ခ်ည္းပဲလို႔ စဥ္းစား ေတြးေခၚေလ့ရွိျခင္း " လို႔ အဓိပၸာယ္ ဖြင့္ပါတယ္ ။ ျပီးေတာ့ " အဆိုးဟာ အေကာင္း ထက္ပိုျပီး အင္အားၾကီးမားတယ္လို႔ ယံုၾကည္ျခင္း " လို႔လည္း ဖြင့္ပါတယ္ ။ ဗုဒၶဘာသာဟာ ဒီအယူအဆ ႏွစ္မ်ဳိးစလံုးကို လံုး၀ လက္မခံပါဘူး ။ ခ်မ္းသာသုခဆိုတာ ရွိတယ္ဆိုတဲ့ အခ်က္ကို ဗုဒၶဘာသာက မျငင္း ပါဘူး ။ [ ဗုဒၶျမတ္စြာက အတၳိသုခ = ရွိခ်မ္းသာ ၊ ေဘာဂသုခ = စည္းစိမ္ခံစား ခ်မ္းသာ ၊ အာဏဏ် သုခ = ေၾကြးကင္းခ်မ္းသာ ၊ အန၀ဇၨသုခ = အျပစ္ကင္းခ်မ္းသာလို႔ ေလာကမွာ ခံစားရတဲ့ ခ်မ္းသာေလး မ်ဳိးကို ေဟာျပခဲ့ပါတယ္ ။ ] ဗုဒၶဘာသာက ဘ၀ဆိုတာ ကိုယ္ဆင္းရဲ ၊ စိတ္ဆင္းရဲကို ခံစားေနရျခင္းပဲလို႔ သာ ေထာက္ျပတာပါ ။ ဒီအခ်က္ဟာ ျငင္းလို႔မရေအာင္ မွန္ကန္ ထင္ရွားတဲ့ အခ်က္ပါ ။                 မ်ားစြာေသာ ဘာသာတရားေတြရဲ႕ လိုရင္း ပဓာန အယူအဆဟာ ပံုျပင္ဆန္ေနတတ္ပါတယ္ ။ သမိုင္းပံုျပင္ဆန္ေနတတ္ပါတယ္ ။ မွန္ , မမွန္ စစ္ေဆးေ၀ဖန္ၾကည့္ဖို႔ မျဖစ္နိုင္တဲ့ ယံုၾကည္မႈရင္လည္း ျဖစ္ေနတတ္ပါတယ္ ။                ဗုဒၶဘာသာကေတာ့ ကိုယ္ေတြ႕ခံစား သိျမင္မႈနဲ႔ စပါတယ္ ။ ဒီဒုကၡကို ကိုယ္ေတြ႕ခံစား ေနၾကရ တာဟာ ျငင္းလို႔မရတဲ့ ျဖစ္ရပ္မွန္ပါ ။ သက္ရွိအားလံုး သိေနရ ၊ ကိုယ္ေတြ႕ခံစားေနရတဲ့ သဘာ၀ အမွန္ ပါ ။ ခံစားေနရလို႔ပဲ ဒီဆင္းရဲ ဒုကၡကို ေက်ာ္လႊား ပယ္ရွားနိုင္ဖို႔ စြမ္းနိုင္သမွ် ၾကိဳးစားေနၾကရတယ္ ဆို တာလည္း ျဖစ္ရပ္ အမွန္ပါပဲ ။                  ဗုဒၶဘာသာဟာ စၾက၀ဠာ တစ္ခုလံုးအေၾကာင္းကို အမွန္အတိုင္း ထုတ္ေဖာ္ျပတဲ့ တစ္ခုတည္း ေသာ ဘာသာတရားပါ ။ ဒီထုတ္ေဖာ္ခ်က္ဟာ လူသားတိုင္း စိုးရိမ္ေၾကာင့္ၾကေနတဲ့ အခ်က္ရဲ႕ ဗဟိုခ်က္ မ အထိ တိုက္ရိုက္ ထိေတြ႕ပါတယ္ ။အဲဒီအခ်က္က ဘာလဲဆိုေတာ့ ဒုကၡႏွင့္ဒုကၡမွ လြတ္ေျမာက္ေရးပါပဲ။ ေမး ။                 ။ ဒုတိယ အရိယသစၥာ ( ျမတ္ေသာ အမွန္တရား ) က ဘာပါလဲ ။ ေျဖ ။                 ။ ဒုတိယသစၥာကေတာ့ လိုခ်င္တက္မက္မႈ တဏွာေၾကာင့္ ဆင္းရဲရတယ္ ။ ဒုကၡေရာက္ရ တယ္ ဆိုတဲ့ အခ်က္ပါပဲ ။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ဟာ စိတ္ဆင္းရဲမႈကိုၾကည့္ရင္ လိုခ်င္တက္မက္မႈ ( တဏွာ ) ေၾကာင့္ စိတ္ဆင္းရဲမႈ ဘယ္လို ျဖစ္ေပၚလာရတယ္ဆိုတာ လြယ္လြယ္နဲ႔ သိနိုင္ပါတယ္ ။                 ကၽြန္ေတာ္တို႔ တစ္စံုတစ္ရာကို လိုခ်င္ပါလ်က္ မရဘူး ဆိုရင္ ကၽြန္ေတာ္တို႔ စိတ္မခ်မ္းမသာ ျဖစ္ရတယ္ ။ တစ္စံုတစ္ေယာက္ဟာ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ေမွ်ာ္လင့္သလို ျဖစ္မလာရင္ ကၽြန္ေတာ္တို႔ စိတ္ပ်က္ ၾကရတယ္ ။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ကို လူေတြက သေဘာမက်ရင္ ကၽြန္ေတာ္တို႔ စိတ္ဆင္းရဲ ၾကတယ္ ။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ လိုခ်င္တာကို ရေတာင္မွ အျမဲတေစ စိတ္ခ်မ္းသာၾကတာ မဟုတ္ပါဘူး ။ ဘာေၾကာင့္လဲ ဆိုေတာ့ ကၽြန္ေတာ္တို႔ဟာ မၾကာမီပဲ ရ,ထားတဲ့အရာကို ျငီးေငြ႕လာျပီး စိတ္မ၀င္စားေတာ့ပဲ တစ္ျခား တစ္ခုကို လိုခ်င္လာျပန္လို႔ပါပဲ ။ ရွင္းရွင္းေျပာရရင္ လိုခ်င္တာကိုရတာဟာ စိတ္ခ်မ္းသာမႈကို အာမ,မခံ နိုင္ပါဘူး ။ ဘာေၾကာင့္လည္းဆိုေတာ့ ဒုတိယသစၥာရဲ႕သေဘာက " လိုခ်င္ရင္ဆင္းရဲတယ္ " ဆိုတဲ့ သဘာ၀ မို႔ပါပဲ ။ လိုခ်င္တဲ့အရာကို ရေအာင္ အျမဲမျပတ္ ၾကိဳးပမ္း လုပ္ေဆာင္ေနျခင္းထက္ လိုခ်င္ေန တဲ့ စိတ္ကို ျပဳျပင္ေပးျခင္းက ပိုေကာင္းပါတယ္ ။ လိုခ်င္မႈက ကၽြန္ေတာ္တို႔၏ ေရာင့္ရဲတင္းတိမ္မႈ နဲ႔ ခ်မ္းသာ ေပ်ာ္ရႊင္မႈကို ေခ်ဖ်က္ပစ္ပါတယ္ ။ ေမး ။                    ။ လိုခ်င္တက္မက္ျခင္း တဏွာက ကိုယ္ဆင္းရဲကို ဘယ္လို ျဖစ္ေပၚေစပါသလဲ ။ ေျဖ ။                   ။ တစ္ဘ၀လံုး ဟိုဟာ လိုခ်င္တက္မက္ ၊ ဒီဟာ လိုခ်င္တက္မက္ ၊ အထူးသျဖင့္ ဘ၀ ဆက္လက္ ျဖစ္ေပးေရးကို လိုခ်င္တက္မက္ျခင္းက ေနာက္တစ္ဘ၀ ကို ျဖစ္ေပၚေစနိုင္တဲ့ ၾကီးမားလွတဲ့ စြမ္းအားကို ျဖစ္ေပၚေစပါတယ္ ။ တစ္ ဘ၀ ျဖစ္ျပန္ေတာ့ ရုပ္ခႏၶာတစ္ခု ရျပန္တယ္ ။ ရုပ္ခႏၶာ ရျပန္ ေတာ့ ဒဏ္ရာ အနာတရ , ရျခင္း ၊ ေရာဂါေ၀ဒနာ ဖိစီးႏွိပ္စက္ျခင္း စတဲ့ ဆင္းရဲေတြ ျဖစ္ရျပန္တယ္ ။ အလုပ္ပင္ပန္းလို႔ ဆင္းရဲရ ၊ အိုရ ၊ နာရ ၊ ေနာက္ဆံုးမွာ ေသျခင္း ဆင္းရဲနဲ႔ မလြဲမေသြ ေတြ႕ရျပန္တယ္ ။ ဒီလိုနဲ႔ လိုခ်င္တက္မက္တဲ့ တဏွာက ဘ၀သစ္ကို ျဖစ္ေပၚေစတဲ့ အတြက္ ကိုယ္ဆင္းရဲေတြ ျဖစ္ရျပန္ တယ္ ။ ေမး ။                    ။ အဲဒါ သိပ္ဟုတ္ပါတယ္ ။ သို႔ေသာ္လည္း ကၽြန္ေတာ္တို႔ဟာ လိုခ်င္တက္မက္တဲ့ တဏွာကို လံုး၀ ပယ္သတ္လိုက္ရင္ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ဘာကိုမွ ရေတာ့မွာ မဟုတ္ပါဘူး ။ ေျဖ ။                  ။ မွန္ပါတယ္ ။ သို႔ေသာ္လည္း ျမတ္စြာဘုရားက ဒီလို မိန္႔ၾကားေတာ္မူပါတယ္ ။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ရဲ႕ လိုခ်င္မႈ ၊ တက္မက္မႈ ၊ ရတာ ႏွင့္ မတင္းတိမ္ မေရာင့္ရဲမႈ ၊ ပိုပိုျပီး လိုခ်င္ ေတာင့္တမႈ မ်ားက ကၽြန္ေတာ္တို႔ကို ဆင္းရဲေစပါတယ္ ။ ဒါေၾကာင့္ အဲဒီ လိုခ်င္ေတာင့္တမႈ တဏွာကို ရပ္ပစ္သင့္ ၊ ပယ္သတ္ပစ္သင့္တယ္လို႔ မိန္႔ေတာ္မူပါတယ္ ။                  ျမတ္စြာဘုရားက ကၽြန္ေတာ္တို႔ကို လိုအပ္တာနဲ႔ လိုခ်င္တာ ကို ခြဲျခားတတ္ဖို႔ ၊ လိုအပ္တာကို ရေအာင္ၾကိဳးစားဖို႔ လိုခ်င္တာကို ျပဳျပင္ဖို႔ မိန္႔ၾကားေတာ္မူပါတယ္ ။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ရဲ႕ လိုအပ္ခ်က္ကို ျဖည့္ဆည္းေပးနိုင္ေၾကာင္း ၊ လိုခ်င္တဲ့ ေလာဘ ကေတာ့ ေအာက္ေျခကို မျမင္နိုင္တဲ့ နက္လွတဲ့တြင္း ၾကီး ျဖစ္ေၾကာင္းလည္း မိန္႔ေတာ္မူပါတယ္ ။ မရွိမျဖစ္တဲ့ အေျခခံက်တဲ့ လိုအပ္တာေတြ ရွိပါတယ္ ။ အဲဒါ ေတြကို ရေအာင္ ၾကိဳးစားျပီး အလုပ္လုပ္ရပါမယ္ ။ အဲဒီ တစ္ကယ္ လိုအပ္တာထက္ ပိုလြန္တဲ့ ေလာဘ ေတြကိုေတာ့ နည္းပါးသြားေအာင္ ၾကိဳးစားရပါမယ္ ။                       ျခံဳေျပာရရင္ ဘ၀ ရဲ႕ ရည္ရြယ္ခ်က္ဟာ ဘာလဲ ၊ ရဖို႔ ၊ ရတာ နဲ႔ တင္းတိမ္ ေရာင့္ရဲဖို႔ ၊ ေပ်ာ္ရႊင္စြာ ေနထိုင္နိုင္ဖို႔ပဲ မဟုတ္လား ။ ေမး ။                 ။ သစၥာေလးပါးထဲက တတိယ အရိယသစၥာ ( ျမတ္ေသာ အမွန္တရား ) က ဘာလဲ ။ ေျဖ ။                 ။ တတိယ အမွန္တရားက ဆင္းရဲဒုကၡကို လြန္ေျမာက္ျပီး ခ်မ္းသာသုခကို ရျခင္း ( နိေရာ ဓသစၥာ ) ပါပဲ ။ သစၥာေလးပါးထဲမွာ ဒီ တတိယသစၥာ ဟာ အေရးၾကီးဆံုးပါပဲ ။ ဘာေၾကာင့္လည္းဆို ေတာ့ ျမတ္စြာဘုရားက ခ်မ္းသာစစ္ ခ်မ္းသာမွန္ ႏွင့္ တင္းတိမ္ေရာင့္ရဲ မႈဟာ ရနိုင္တဲ့ အရာေတြ ျဖစ္ ေၾကာင္း မိန္႔ၾကားေတာ္မူခဲ့လို႔ပါပဲ ။                  ကၽြန္ေတာ္တို႔ဟာ ေန႔စဥ္ေန႔တိုင္း အက်ဳိးမရွိတဲ့ လိုခ်င္တက္မက္မႈေတြကို ပယ္ရွားျပီးေတာ့  မေနနိုင္ မထိုင္နိုင္ေအာင္ လိုခ်င္ ေတာင့္တမႈေတြ မရွိဘဲ ဘ၀ ေပး အေတြ႕အၾကံဳေတြကို ခံစားရင္း ဘ၀ မွာ ေတြ႕ၾကံဳရတဲ့ ျပႆနာေတြကို ေၾကာက္ျခင္း ၊ မုန္းျခင္း ၊ အမ်က္ထြက္ျခင္း မရွိဘဲ စိတ္ရွည္ရွည္နဲ႔   သည္းခံေနထိုင္တတ္တဲ့အခါမွာ ကၽြန္ေတာ္တို႔ လြတ္လပ္ေပ်ာ္ရႊင္ၾကမွာ ပါပဲ။ အဲဒီအခါက်မွ ကၽြန္ေတာ္ တို႔ ဘ၀ ဟာ ျပည့္စံုလာၾကမွာပါ ။ အဲဒီအခါမွာ ကၽြန္ေတာ္တို႔ရဲ႕ တစ္ကိုယ္ေကာင္းဆန္တဲ့ အလိုေလာဘ ေတြကို ျဖည့္ဆည္းေပးစရာ မလိုေတာ့တဲ့အတြက္ ကၽြန္ေတာ္တို႔မွာ သူတစ္ပါးေတြကို ကူညီဖို႔ ၊ သူတို႔ လိုအပ္ခ်က္ေတြကို ျဖည့္ေပးဖို႔ အခ်ိန္ေတြအမ်ားၾကီး ရလာမွာ ျဖစ္ပါတယ္ ။ ဒီအေျခအေနကို နိဗၺာန္လို႔ ေခၚပါတယ္ ။ အဲဒီအခါမွာ ကၽြန္ေတာ္တို႔ဟာ စိတ္ဒုကၡ အားလံုးမွလည္း လြတ္ေျမာက္ သြားၾကမွာပါ ။ ဒါ ကို အဆံုးစြန္ေသာ နိဗၺာန္လို႔ ေခၚပါတယ္ ။ * ( အေျဖရွင္ ဘုန္းၾကီးသည္ နိဗၺာန္၏ သေဘာကို လူျပိန္း နားလည္နိုင္မည့္ နည္း ႏွင့္ သာမာန္ ေျဖၾကားလိုက္ျခင္း ျဖစ္သည္ဟု ယူဆရပါသည္ ။ မဂၢင္ရွစ္ပါး မဂၢသစၥာတရားကို က်င့္ၾကံပြားမ်ား အားထုတ္မွ ရနိုင္သည့္ သဥပါဒိေသသ နိဗၺာန္ ႏွင့္ ရုပ္နာမ္ခပ္သိမ္း လံုး၀ျငိမ္းသည့္ အႏုပါဒိေသသ နိဗၺာန္ တို႔ကို မသိ၍ ယင္းသို႔ ေျဖဆိုျခင္း မဟုတ္ဟု ယူဆရပါသည္ ။ ) * ေမး ။                 ။ နိဗၺာန္ဆိုတာ ဘာပါလဲ ၊ ဘယ္မွာ ရွိပါသလဲ ။ ေျဖ ။                  ။ နိဗၺာန္ဆိုတာ အခ်ိန္ႏွင့္ ေနရာဌာန ျပစရာ မရွိတဲ့ သဘာ၀ တစ္ခုပါပဲ ။ [ နိဗၺာန္ဟာ အတိတ္ ။ အနာဂတ္ ။ ပစၥပၸန္ ဆိုတဲ့ ကာလသံုးပါးမွ လြတ္ေနတယ္ ။ ဘယ္ေန၇ာမွာ ရွိတယ္လို႔လည္း ေျပာမျဖစ္တဲ့အတြက္ တည္ေနရာ ဌာနလည္း အလြတ္ျဖစ္တယ္ ။ ] ဒါေၾကာင့္ နိဗၺာန္အေၾကာင္းကို ေျပာ ဖို႔ မဆိုထားႏွင့္ စဥ္းစားဖို႔ေတာင္မွ ခက္ပါတယ္ ။ စကားလံုးေတြ စဥ္းစားေတြးေခၚမႈေတြဟာ အခ်ိန္နဲ႔ ေနရာဌာန ညႊန္ျပလို႔ရတဲ့ သဘာ၀ေတြအတြက္သာ သင့္ေလ်ာ္ပါတယ္ ။               နိဗၺာန္ဟာ ကာလသံုးပါးမွ လြတ္ေနျပီး ေရြ႕လ်ားမႈ မရွိတဲ့အတြက္ အိုမင္းရင့္ေရာ္ျခင္း ၊ ေသေၾကပ်က္စီးျခင္း မရွိဘူး ။ ဒါေၾကာင့္ နိဗၺာန္ဟာ အစအဆံုး မရွိတဲ့ ( အနာဒိ , အနႏၲ ) သဘာ၀ျဖစ္ပါ တယ္ ။ ျမတ္စြာဘုရားက " နိဗၺာန္ဟာ အျမတ္ဆံုး ခ်မ္းသာပဲ " လို႔ မိန္႔ၾကားေတာ္မူပါတယ္ ။ ေမး ။                 ။ ဒီလို သဘာ၀တရား ရွိတယ္ဆိုတာ အေထာက္အထား ျပနိုင္ပါသလား ။ ေျဖ ။                 ။ မျပနိုင္ပါဘူး ။ သို႔ေသာ္လည္း နိဗၺာန္ ရွိတယ္ဆိုတာ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ဆင္ျခင္ ေတြးဆယူလို႔ရပါတယ္ ။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ေနထိုင္ရာ ကမၻာေလာကၾကီးဟာ အခ်ိန္ကာလ ေနရာ ဌာနေတြ နဲ႔ ပိုင္းျခား သတ္မွတ္လို႔ရတဲ့ သဘာ၀ၾကီးပါ ။ ဒီလိုပိုင္းျခားသတ္မွတ္လို႔ရတဲ့ သဘာ၀ရွိရင္ အခ်ိန္ကာလ ေနရာဌာနေတြမွ အလြတ္ျဖစ္တဲ့ ပိုင္းျခားသတ္မွတ္လို႔ မရတဲ့ သဘာ၀လည္း ရွိတယ္လို႔ ဆင္ျခင္ေတြးဆ ယူနိုင္ပါတယ္ ။ အဲဒါကေတာ့ နိဗၺာန္ပါပဲ ။ ေနာက္တစ္ခုက တစ္ကယ္လို႔ နိဗၺာန္ရွိေၾကာင္း ကၽြန္ေတာ္တို႔ သက္ေသအေထာက္အထားမျပနိုင္ေတာင္မွပဲ နိဗၺာန္ရွိေၾကာင္း ဗုဒၶျမတ္စြာ ေဟာထားခဲ့တာ ရွိပါတယ္။ " မျဖစ္ေသာ ၊ မျဖစ္ေပၚေသာ ၊ ျပဳလုပ္မထားအပ္ေသာ ၊ အေၾကာင္းတို႔ စုေပါင္း မျပဳလုပ္အပ္ေသာ သေဘာသည္ ရွိ၏ ။ အကယ္၍သာ မျဖစ္ေသာ ၊ မျဖစ္ေပၚေသာ ၊ ျပဳလုပ္မထားအပ္ေသာ ၊ အေၾကာင္း တို႔ စုေပါင္း မျပဳလုပ္အပ္ေသာသေဘာ မရွိခဲ့လွ်င္ ျဖစ္ေသာ ၊ ျဖစ္ေပၚေသာ ၊ ျပဳလုပ္ထားအပ္ေသာ ၊ အေၾကာင္းတို႔ စုေပါင္း ျပဳလုပ္အပ္ေသာ သဘာ၀မွ လြတ္ေျမာက္ရာ မရွိနိုင္ေပ ။ "                " အျဖစ္ေသာ ၊  မျဖစ္ေပၚေသာ ၊ ျပဳလုပ္မထားအပ္ေသာ ၊ အေၾကာင္းတို႔ စုေပါင္းမျပဳလုပ္အပ္ ေသာ သေဘာရွိေသာေၾကာင့္သာ ျဖစ္ေသာ ၊ ျဖစ္ေပၚေသာ ၊ ျပဳလုပ္ထားအပ္ေသာ ၊ အေၾကာင္းတရား တို႔ စုေပါင္းျပဳလုပ္ထားေသာ သေဘာမွ လြတ္ေျမာက္ေသာသဘာ၀ရွိေၾကာင္း သိရေပသည္ ။ " ( ဥဒါန)                ကၽြန္ေတာ္တို႔ကိုယ္တိုင္ မ်က္ေမွာက္ျပဳရေသာအခါ နိဗၺာန္ကို ကၽြန္ေတာ္တို႔ သိရပါလိမ့္မည္ ။ အဲဒီအခ်ိန္အထိ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ၾကိဳးစားၾကရလိမ့္မည္ ။           ...................................................................................................................................................................................................................................