ဗုဒၶသာသနာအႏွစ္ခ်ဳပ္

စာေရးသူ၏ရည္ရြယ္ခ်က္       ကၽြႏု္ပ္သည္ ဆည္းပူးေလ႔က်င္႔ေနဆဲျဖစ္ေသာေၾကာင္႔ အားနည္းခ်က္မ်ားရွိ ေနလိမ္႔မည္ျဖစ္ေသာ္လည္း သာသနာေတာ္အတြက္ အေရးၾကီးဆံုးအေျခခံ လိုအပ္ခ်က္ကို တစ္စံုတစ္ခုေသာ အတိုင္းအတာအထိ အက်ိဳးရွိေစခ်င္ေသာ ေစတနာအရ မိမိဥာဏ္မွီသေလာက္ တိုက္တြန္းရျခင္းျဖစ္ေပသည္ ။ (၁)   ဗုဒၶသာသနာ၀င္တိုင္း ေထရ၀ါဒ သာသနာေတာ္၏ "  အေျခခံအႏွစ္သာရ"         မ်ားကို မွန္ကန္စြာ နားလည္သေဘာေပါက္လာနိုင္ေရး ။ (၂)   ဗုဒၶအဆံုးအမ ပန္းတိုင္ျဖစ္ေသာ ျမတ္နိဗၺာန္ သို႕ မ်က္ေမွာက္ျပဳနိုင္ေရး         အတြက္ သာသနာ၀င္တိုင္း " ၀ိပႆနာဘာ၀နာ " က်င္႔ၾကံအားထုတ္လာ         နိုင္ေရး ။ (၃)   ေထရ၀ါဒ ဗုဒၶသာသနာေတာ္ အစဥ္ထာ၀ရ သန္႕ရွင္းတည္တံ႔ျပန္႕ပြားေရး         အတြက္ " သာသနာ၀င္တိုင္းပူးေပါင္း " ပါ၀င္နိုင္ေရး တို႕အတြက္ အထူး         ရည္ရြယ္ပါသည္ ။        (စာေရးသူ၏ အသံုးအႏႈန္း၊ အဓိပၸါယ္ဖြင္႔ဆိုခ်က္မ်ား  အားနည္းမႈရွိပါက         ျပဳျပင္ေပးၾကပါရန္လည္း ဖိတ္ေခၚအပ္ပါသည္ ။)                                                                               (ကိုဦး-ထား၀ယ္)                           (၁)ဗုဒၶသာသနာအႏွစ္ခ်ဳပ္ (The Essence of Buddha's Teachings ) စကားလံုးမ်ားရဲ႕အဓိပၸာယ္ (က)ကိုးကြယ္မႈ  =အားကိုးလွ်င္   -   ကာကြယ္ေပးျခင္း        (အမွား)      - ေၾကာက္ရြံ႕မႈ( ကမၻာဦးအစ ကပ္ေဘးမ်ားၾကံဳ )၊                            ဆုလဒ္ရလိုမႈ ( သားဆုပန္ ၊ လာဘ္လာဘ လိုခ်င္ ) ေၾကာင္႔                            မသိမျမင္ ၊ အေၾကာင္းအက်ိဳး မမွန္တာလုပ္ေသာ မွားယြင္း                            ေသာအယူ ။        (အမွန္ )     - အေၾကာင္းအက်ဳိး မွန္ကန္မႈရွိေသာ ကိုးကြယ္မႈ ဆိုလွ်င္                            ခြန္အားမွ် ျဖစ္သည္ ။ (ခ)ဘာသာ      = စကား  ၊အေျပာ ၊ အယူ၀ါဒ        ကမၻာေပၚတြင္ ဘာသာၾကီးေလးမ်ဳိး အနက္မွ - ဟိႏၵဴဘာသာ သည္ပထမဦး ဆံုးေပၚလာသည္႕ဘာသာျဖစ္ျပီး စေပၚသည္႕ခုႏွစ္မသိရပါ ။ဗုဒၶဘုရား အေလာင္းသည္ BC (ခရစ္ခုႏွစ္မတိုင္မီ ) (623) မွာေမြးခဲ႔သည္ ။ မိုဟာမစ္ (အစၥလာမ္ ) ထက္(1170)ႏွစ္ေစာျပီး ေမြးခဲ႔သည္ ။ (ဂ)  သာသနာ   = အဆံုးအမ -      ပရိယတၱိ သာသနာ  = စာသင္ ၊ ေဟာေျပာ ၊ ေဆြးေႏြး -      ပဋိပတၱိသာသနာ     = စာအသိ ၊ အေျပာအသိကို ခႏၶာကိုယ္တြင္းရႈမွတ္ -      ပဋိေ၀ဓသာသနာ    = ခႏၶာတြင္း ရႈမွတ္က်င္႔လို႕ မဂ္ ၊ဖိုလ္ ၊နိဗၺာန္အက်ဳိးရ (ဃ) ေက်းဇူး     = မိမိႏွင္႔ အမ်ားအတြက္  အက်ဳိးရွိေစေသာ ေဆာင္ရြက္ခ်က္ -       အမ်ားဆိုင္ရာေက်းဇူးရွင္   = ဘုရား ၊ တရား ၊ သံဃာ -       မိမိဆိုင္ရာေက်းဇူးရွင္        = မိဘ ၊ ဆရ ာ (င) ပံုေတာ္ႏွင္႔ ဂုဏ္ေတာ္       ပံုေတာ္               = ( မ်က္စိျမင္ ) ( ပ်က္စီးေန ) (- ) (တခဏ ) ( အကာ )       ဂုဏ္ေတာ္          = ( ဥာဏ္ျမင္ ) ( တိုးတက္ေန ) ( + ) ( ထာ၀ရ ) ( အႏွစ္ ) (စ) ပါရမီ   =  ျမင္႔ျမတ္သူတို႕ ျဖည္႕စြမ္းရေသာ အလုပ္       Noble deed , Noble task       (ယခုျဖည္႔ခ်င္ ယခုျဖည္႕လို႕ရ ၊ ျမင္႔ျမတ္ စိတ္ထားျပီး ျဖည္႕ရန္ သာလို ) ဗုဒၶ၀င္အက်ဥ္း (က)ရေသ႔ျဖစ္ျခင္း        သုေမဓာရေသ႔ ဘ၀မေရာက္မီ ဘုရားအေလာင္းေတာ္၏ မိဘႏွစ္ပါး လြန္စြာ ပစၥည္းဥစၥာခ်မ္းသာေပမဲ႔ ၄င္း မိဘႏွစ္ပါး ေသဆံုးသည္႕အခါ ပစၥည္း ဥစၥာမ်ား ဘာမွ်ယူမသြားနိုင္ေသာေၾကာင္႕ လူေတြမွာေသဆံုးလို႕ ဘာမွ်ပါ မသြားနိုင္တာရွိလွ်င္ ေသဆံုးျပီးပါေအာင္ယဴသြားနိုင္တာ ရွိကိုရွိရမယ္လို႕ေတြးမိ ျပီး ပစၥည္းဥစၥာအားလံုး စြန္႕လႊတ္လွဴဒါန္းျပီး ရေသ႔ဘ၀ေျပာင္း တရားက်င္႔ခဲ႔ သည္ ။ ( ခ ) ဆႏၵာဓိပတိ         ဘုရားအေလာင္းသုေမဓာသည္ ဒီပကၤရာ ဘုရားရွင္ ႏွင္႕ေတြ႕ျပီး နိဗၺာန္သို႔ မ်က္ေမွာက္ျပဳနိုင္ေပမဲ႔  ဒီပကၤရာ ဘုရားရွင္ကဲ႔သို႕ သတၱ၀ါမ်ားအား လမ္းညႊန္ ( ကယ္တင္ ) လိုေသာ ဆႏၵာဓိပတိ ေၾကာင္႔သာလွ်င္ ဘုရားဆုပန္ေလသည္ ။ ( ကိုယ္႔အတြက္မၾကည္႔ ၊ အမ်ားအက်ဳိးအတြက္သာေဆာင္ရြက္လိုေသာ   ဆႏၵာဓိပတိ သည္ အျမင္႔ျမတ္ဆံုးေသာ ေက်းဇူးေတာ္ျဖစ္ေပသည္ ။ ) ( ဂ ) ဗ်ာဒိတ္ယူျခင္း         ယခုမ်က္ေမွာက္ေနဆဲကမၻာမတိုင္မီ အေရွ႕ေလးသေခ်ၤ ကမၻာတစ္သိန္း အစ ဒီပကၤရာ ဘုရားရွင္၏  ေျခေတာ္ရင္း၌ သုေမဓာရွင္ရေသ႔ ဘ၀မွစျပီး ဘုရားဆုပန္ ဗ်ာဒိတ္ယူခဲ႔သည္ ။ ( တစ္ကမၻာသည္ မေရတြက္နိုင္ေအာင္ၾကာလွ ျပီး သေခ်ၤ တစ္ခုသည္ တစ္၏ေနာက္မွ သုညေပါင္း တစ္ရာ႕ေလးဆယ္ရွိသည္။) ( ဃ ) ပါရမီ (ဆယ္ပါး  -  ျပားသံုးဆယ္ ) ၁ ။ ဒါန                = ေပးလွဴျခင္း ၂ ။ သီလ              = ကိုယ္ႏႈတ္ ေစာင္႔ထိန္းျခင္း ၃ ။ ေနကၼမၼ          = ကိေလသာေတာမွထြက္ျခင္း ၄ ။ ပညာ             = အေၾကာင္းအက်ဳိး ဆင္ျခင္ ထိုးထြင္း သိျခင္း ၅ ။ ၀ီရိယ            = အားစိုက္ၾကိဳးစား  လံု႔လရွိျခင္း ၆ ။ ခႏၲီ                = သည္းခံျခင္း ၇ ။ သစၥာ            = ေျဖာင္႔မတ္ /  မွန္ကန္ျခင္း ၈ ။ အဓိ႒ာန္       = အဓိ႒ာန္တည္ေဆာက္ျခင္း ၊ ျပတ္သားေသာဆႏၵ ၉ ။ေမတၲာ          = စင္ၾကယ္ေသာခ်စ္ျခင္း ၁၀ ။ ဥေပကၡာ    =လ်စ္လ်ဴရႈျခင္း / အသင္႔အားျဖင္႔ရႈျခင္း -      မူလပါရမီ ( ၁၀ ) ပါး        ( ပိုင္ဆိုင္စည္းစိမ္အားလံုးႏွင္႔ ဇနီး ၊ သားသမီးပါမက်န္ ျဖည္႕ျခင္း ) -      ဥပပါရမီ ( ၁၀ ) ပါး        ( စည္းစိမ္+ ဇနီး ၊ သားသမီးအျပင္ မိမိခႏၶာကိုယ္အစိတ္အပိုင္းပါ၀င္ျဖည္႕          ျခင္း ) -       ပရမတၱပါရမီ ( ၁၀ ) ပါး         ( အသက္ကိုပါမက်န္ ျဖည္႔ျခင္း ) ( င ) ပါရမီျဖည္႔ပံု         (၁) ၾကာျမင္႔လွစြာေသာအခ်ိန္         (၂) မရပ္မနား         (၃) ခ်န္မထားဘဲ         (၄) ရိုရိုေသေသ         (၅) ေပ်ာ္ေပ်ာ္ၾကီးျဖည္႔ ( ခ ) တိတိက်က် ေသေသခ်ာခ်ာ ပြင္႔ေတာ္မူျခင္း (၁) ပါရမီျဖည္႔တာတိက်ေသခ်ာ (၂) ေမြးဖြား ႏွစ္ ၊ လ ၊ ရက္ ( မဟာသကၠရာဇ္ -၆၈ ၊ ကဆုန္လျပည္႔ ၊ ေသာၾကာ) (၃) မိဘႏွစ္ပါး ( သုေဒၶါဒနမင္းၾကီး ႏွင္႔ မယ္ေတာ္ မာယာေဒ၀ီ ) (၄) ေမြးဖြားေနရာ ( အိႏၵိယ ႏွင္႔ နီေပါ နယ္စပ္အနီး၊ နီေပါနိုင္ငံပိုင္လုမၺနီဥယ်ာဥ္) (၅) လူသားအစစ္ျဖစ္ျခင္း (၆) ေမြးေမြးျခင္း ဘုရားမျဖစ္ ၊ က်င္႔ျပီးမွျဖစ္ ( က်င္႔စဥ္အားလံုးတိက်ေသခ်ာစြာ       ျပထားသည္ ) (၇) ဘုရားျဖစ္ေသာရက္တိက်ေသခ်ာ ( မဟာသကၠရာဇ္ - ၁၀၃ ၊ ကဆုန္လ      ျပည္႕ ၊ ဗုဒၶဟူးေန႔ ) (၈) ဘုရားပြင္႔သည္႔ေနရာ ( ဗုဒၶဂါယာ ) ဗုဒၶႏွင္႔ဆိုင္ေသာေန႔မ်ား ကဆုန္လျပည္႔ ( ၅ ) ေန႔ (၁) ဗ်ာဒိတ္ယူသည္႕ေန႔     =  ေလးအသေခ်ၤကမၻာတစ္သိန္းအစ ကဆုန္လျပည္႔ (၂) ဘုရားေမြးသည္႔ေန႕     = မဟာသကၠရာဇ္ - ၆၈ ၊ ကဆုန္လျပည္႔၊                                             ( ေသာၾကာေန႔ ) (၃) ဘုရားျဖစ္သည္႔ေန႔       = မဟာသကၠရာဇ္ - ၁၀၃ ၊ ကဆုန္လျပည္႔                                             ( ဗုဒၶဟူးေန႔ ) (၄) ဗုဒၶ၀င္အက်ဥ္းေဟာ      = မဟာသကၠရာဇ္ - ၁၀၄ ၊ ကဆုန္လျပည္႔       သည္႔ေန႔ (၅) ပရိနိဗၺာန္စံသည္႔ေန႔      = မဟာသကၠရာဇ္ -၁၄၈ ၊ ကဆုန္လျပည္႔                                              ( အဂၤါေန႔ )       ( ကဆုန္လျပည္႔ ၊ ကဆုန္ေညာင္ေရသြန္းပြဲ က်င္းပရျခင္း အထိမ္းအမွတ္ သည္ ဘုရား၏ ပရိေဘာဂေစတီကို စုေပါင္းပူေဇာ္ျပီး ေညာင္ပင္အသက္ရွည္ စိမ္းလမ္းစိုေျပသကဲ႔သို႔ သာသနာေတာ္ သန္႔ရွင္းတည္တံ႔ပြားမ်ားနိုင္ရန္ ) ၀ါဆိုလျပည္႔ ( ၅ ) ေန႔ (၁) ပဋိသေႏၶတည္     = မဟာသကၠရာဇ္ - ၆၇ ၊ ၀ါဆိုလျပည္႔ ( ၾကာသပေတး) (၂) ေတာထြက္သည္႔ေန႔= မဟာသကၠရာဇ္ - ၉၇ ၊ ၀ါဆိုလျပည္႔ (တနလၤာေန႔) (၃) ဓမၼစၾကာတရားဦး   = မဟာသကၠရာဇ္ - ၁၀၃ ၊ ၀ါဆိုလျပည္႔ (စေနေန႔)      ေဟာသည္႕ေန႔ (၄) ေသာတာပန္လူသား = မဟာသကၠရာဇ္ - ၁၀၃ ၊ ၀ါဆိုလျပည္႔ (စေနေန႔)       စေပၚသည္႔ေန႔ (၅) သံဃာရတနာ          =မဟာသကၠရာဇ္ - ၁၀၃ ၊ ၀ါဆိုလျပည္႔ (စေနေန႔)      စေပၚသည္႔ေန႔      (သာသနာ၀င္မ်ားသည္ ၀ါဆိုလျပည္႔ေန႔၏ အဓိပၸာယ္ကို ေလးေလးနက္နက္ နားလည္သင္႔ေပသည္ ။ ) သီတင္းကၽြတ္လျပည္႔ေန႔ (၁) ဘုရားရွင္သည္ မယ္ေတာ္မိနတ္သားအား ၀ါတြင္းသံုးလလံုး အဘိဓမၼာ      တရား ေဟာာကားျခင္း (၂) မိဘအား ေက်းဇူးဆပ္ျပီး လူ႔ျပည္ဆင္းစဥ္ လူသားမ်ား ဆီမီးျဖင္႔ ပူေဇာ္      ကန္ေတာ႔ျခင္းကို အစြဲျပဳျပီး မီးျဖင္႔ ကန္ေတာ႔ၾကသည္ ။     ဗုဒၶ အလိုက်မွာ -    - အဘိဓမၼာတရားေတာ္ ျပန္႔ပြားနားလည္ေအာင္လုပ္ရန္    - မိဘႏွင္႔ေက်းဇူးရွင္မ်ားကို ေက်းဇူးဆပ္ ကန္ေတာ႔ရန္ (လြန္ကဲေသာ မီးထြန္းၾကျခင္း ၊ ဥပမာ - အိမ္သာပါမက်န္ ႏွင္႔ ေဗ်ာက္အိုးႏွင္႔  မီးရွဴးမီးပန္းမ်ားေဖာက္ၾကျခင္းသည္ မိမိတို႔၏ ထံုးတမ္း အစဥ္အလာအရ လုပ္ ၾကျခင္းျဖစ္သည္ ။ ) တပို႔တြဲလျပည္႔ေန႔      ရာဇျဂိဳလ္ျပည္ ၊ ေ၀ဠဳ၀န္ေက်ာင္းတိုက္၌ ရဟႏၲာေပါင္း ( ၁၂၅၀ ) တက္ ေရာက္ေသာ ( ပထမ သံဃသႏၷိပါတ ) ပထမဆံုးသံဃာ႔ အစည္းအေ၀းက်င္းပ ျပီး ဘုရားအဆူဆူ ဆံုးမစကား ၾသ၀ါဒပါတိေမာက္ ခ်ီးျမွင္႔ေသာေန႔ျဖစ္ျပိး လက်္ာရံ အဂၢသာ၀က အရွင္သာရိပုတၱရာ ႏွင္႔ လက္၀ဲရံ အဂၢသာ၀က အရွင္ ေမာဂၢလာန္ တို႔အား ရာထူးအပ္ႏ်င္းေသာေန႔ျဖစ္သည္ ။        ၾသ၀ါဒပါတိေမာက္၏ အႏွစ္ခ်ဳပ္မွာ - (၁) လြန္စြာ ခ်ဳပ္တည္းျခင္းတည္းဟူေသာ သည္းခံျခင္းသည္ အလြန္ျမင္႔ျမတ္       ေသာ အက်င္႔ေပတည္း ။ (၂) မိမိစိတ္ကို သန္႔ရွင္းျဖဴစင္ေစရာ၏ ။ (၃) ထူးျမတ္ေသာ အက်င္႔၌ လြန္စြာ အားထုတ္ရာ၏ ။ ဓမၼစၾကာတရားေတာ္      ဘု၇ားအေလာင္းေတာ္သည္ ( ၂၉ ) ႏွစ္အထိ ကာမဂုဏ္အာရုံ တို႔ျဖင္႔ေပ်ာ္ပါး ေနခဲ႔ေသာ ( ကာမသုခလႅိကာနုေယာဂ ) လက္ယာစြန္းေရာက္ေနစဥ္ ေလာဘ ကိုသာ ျဖစ္ေစျပီး ၊ ( ၂၉ ) ႏွစ္မွ ( ၃၅ ) ႏွစ္ အထိ (၆) ႏွစ္လံုးလံုး ခႏၶာကိုယ္ ကို အမ်ဳိးမ်ဳိးႏွိပ္စက္ညွင္းဆဲျပီး က်င္႔ေသာ ဒုကၠရစရိယာ အက်င္႔ ( အတၱကိလမထာ ႏုေယာဂ ) လက္၀ဲစြန္းေရာက္ေနစဥ္ ေဒါသကိုသာျဖစ္ေစသျဖင္႔ တရားမရျဖစ္ ေနေသာေၾကာင္႔  ၄င္းအစြန္းႏွစ္ပါးကိုေရွာင္ျပီး ( မဇၥ်ိမပဋိပဒါ ) ေခၚ မဂၢင္ရွစ္ပါး အက်င္႔ကို က်င္႔မွသာလွ်င္ သစၥာေလးပါး ကို သိျမင္နိုင္ေသာ တရားျဖစ္သည္ဟု ေဟာာကားေသာတရားျဖစ္သည္ ။ သစၥာတရား ( Universal Truth )        အစဥ္ထာ၀ရမွန္ကန္ေသာ အမွန္တရား (က) Person ပုဂၢိဳလ္မေရြး (ခ) Place ေနရာမေရြး (ဂ) Time အခ်ိန္မေရြး မွန္ကန္မွသာ သစၥာတရားျဖစ္သည္ ။ ဗုဒၶသာသနာအႏွစ္ခ်ဳပ္        သစၥာေလးပါးသည္ အႏွစ္ခ်ဳပ္ျဖစ္သည္ ။ (က) သိ    = ဒုကၡသစၥာ                    (ေဖာက္ျပန္ ၊ ႏွိပ္စက္ ၊ လိုတာမရ ၊ ရတာမလို လို႔ဆင္းရဲျခင္း ) (ခ) ပယ္    = သမုဒယသစၥာ                     ( ဒုကၡျဖစ္ေပၚေစေသာ အေၾကာင္းတရား ၊ေလာဘ ။ ) (ဂ) ဆိုက္   = နိေယာဓသစၥာ                     ( ဒုကၡသမုဒယခ်ဳပ္ျငိမ္းျခင္း ၊ နိဗၺာန္ ။ ) (ဃ) ပြား     =မဂၢသစၥာ                      ( နိေရာဓသို႔ ဆိုက္ရန္ ပြားေသာ မဂၢင္ရွစ္ပါး အက်င္႔ ။ ) မဂၢင္ရွစ္ပါး ( မဂၢသစၥာ ) သီလ                              =   (၁) မွန္စြာေျပာ                   ( ေျပာ ) ( စည္းကမ္း )                  =    (၂) မွန္စြာျပဳမူ                    ( ျပဳ ) ( ကာယ + ၀စီ ) ထိန္း     =     (၃) မွန္စြာအသက္ေမြး        ( ေမြး ) သမာဓိ                           =      (၄) မွန္စြာ၀ီရိယ                (၀ီ ) ( နည္းလမ္း )                  =       (၅)မွန္စြာသတိ                  ( တိ ) (မေနာ) ထိန္း                  =       (၆) မွန္စြာသမာဓိ              ( ဓိ ) ပညာ                               =       (၇) မွန္စြာသိျမင္                ( သိ ) (သေဘာတရား)               =        (၈) မွန္စြာေတြးေခၚ            (ေတြး ) (အရွိ / အမွန္ ) မဂၢရွစ္ပါးကို ခ်ုဳံ႕လွ်င္ သီလ - သမာဓိ - ပညာ သိကၡာသံုးပါး ရျပီး ၄င္းသိကၡာသံုး ပါးကို အႏွစ္ခ်ဳပ္လွ်င္ သတိ တစ္လံုးသည္သာ က်န္ေတာ႔သည္ ။ ဗုဒၶ၏နိဗၺာန္ ေရာက္ေၾကာင္းသည္ တစ္ေၾကာင္းတည္းေသာလမ္း မဟာသတိပ႒ာန္တရား ျဖစ္သည္ ။ ( သတိတစ္လံုး အရွိသံုး အဆံုးနိဗၺာန္တိုင္ ) ကုသိုလ္ေကာင္းမႈ ( ၄ ) မ်ဳိး ၁ ။ ဒါန ( စြန္႔လႊတ္   -  လွဴဒါန္း ) ၂ ။ သီလ ( ကာယ + ၀စီ  ထိန္းေသာစည္းကမ္း ) ၃ ။ သမထဘာ၀နာ ( ကမၼ႒ာန္းအာရုံတစ္တည္းကိုသာ ရႈျခင္း ) ၄ ။ ၀ိပႆနာဘာ၀နာ (ရုပ္နာမ္တရားတို႔၏ ျဖစ္ပ်က္ကိုရႈျခင္း )     - ဒါန   >>>>>>>>>>မူလတန္း  >>>>>>>>>>လူေတာ္      >>>(ကံလမ္း)     -သီလ >>>>>>>>>အလယ္တန္း >>>>>>>>>လူေကာင္း >>>(ကံလမ္း)     -သမထဘာ၀နာ >>>အထက္တန္း >>>>>>>>လူမွန္  >>>>>>(ကံလမ္း)     -၀ိပႆနာဘာ၀နာ>>တကၠသိုလ္ >>>>>>>>>လူျမတ္    >>>(ဥာဏ္လမ္း) မွတ္ခ်က္ - ဒါန ၊သီလ ၊ သမထဘာ၀နာ စသည္သံုးမ်ဳိးသည္ ဘုရားမပြင္႔မီ ကာလမ်ားစြာ   ကပင္ရွိခဲ႔ေပသည္ ။ - လူခ်မ္းသာ ၊ နတ္ခ်မ္းသာ ၊ ျဗဟၼာခ်မ္းသာ မ်ားကို ရေစျပီး ကံအက်ဳိးေပး သာ   လွ်င္ ရရွိကာ သံသရာလည္ျပီး ဒုကၡသစၥာမွ မလြတ္ေျမာက္နိုင္ေပ ။ - ဘုရားပြင္႔လာရျခင္းသည္ သတၱ၀ါမ်ားအားလံုး ဒုကၡ ဆင္းရဲ အေပါင္းမွလြတ္   ေျမာက္ေစနိုင္ေသာ ၀ိပႆနာဘာ၀နာရႈမွတ္ ပြားမ်ားနိုင္ေစရန္ ဒုကၡသစၥာမွ   လြတ္ေျမာက္ျပီး နိေယာဓသစၥာ ( နိဗၺာန္ ) သို႔ မ်က္ေမွာက္ ျပဳနိုင္ေသာ   ဥာဏ္ အက်ဳိးေပး ကို ညႊန္ျပေပးရန္ ျဖစ္သည္ ။ သာသနာ ( ၃ ) ရပ္     ဗုဒၶသာသနာ ( အဆံုးအမ ) သံုးရပ္ရွိသည္ ။ ၁ ။ ပရိပတၱိသာသနာ ( ေဟာေျပာျခင္း ၊စာေပမွတ္တမ္းတင္ျခင္း၊သင္ၾကားျခင္း) ၂ ။ ပဋိပတၱိသာသနာ (မိမိခႏၶာကိုယ္တြင္းသို႔မိမိဥာဏ္ျဖင္႔ရႈမွတ္ပြားမ်ားျခင္း ) ၃ ။ ပဋိေ၀ဓသာသနာ ( ပဋိပတၱိသာသနာ အက်င္႔ က်င္႔ျပီးမွသာလွ်င္အရွိတရား၊      အမွန္တရား ၊ သေဘာတရားမ်ား သိျမင္လာျပီး မဂ္ဥာဏ္ ၊ ဖိုလ္ဥာဏ္၊နိဗၺာန္      သို႔ မ်က္ေမွာက္ျပဳ အက်ဳိးရရွိျခင္း ) မွတ္ခ်က္       ဘုရားသာသနာသံုးရပ္တြင္ - သာသနာျပဳရန္ပံ႔ပိုးျခင္း ၊လုပ္ေဆာင္ျခင္း ၊ ေလ႔က်င္႔ျခင္း ျပဳလုပ္နိုင္သည္႔ အက်င္႔ႏွစ္ျဖာ ျဖစ္ေသာ ပရိပတၱိ ႏွင္႔ ပဋိပတၱိ သာရွိေပသည္ ။      ( ပဋိေ၀ဓသာသနာသည္ က်င္႔ျပီးမွသာလွ်င္ ရရွိေသာ အက်ဳိး ျဖစ္ေပၚလာ ျခင္း ျဖစ္ေပသည္ ။ )  ဘုရားဂုဏ္ေတာ္ ( ၉ ) ပါး (၁) အရဟံ       (က) အရဟံ             =လူ နတ္ ျဗဟၼာ တို႔၏ ပူေဇာ္အထူးကိုခံထိုက္ျခင္း ။        (ခ)  အရ   ဟံ          =ကိေလသာရန္သူတို႔ကို ပယ္သတ္ေတာ္မူျပီးျဖစ္ျခင္း။        (ဂ) အ      ရဟံ        =ဆိတ္ကြယ္ရာ၌ပင္  မေကာင္းမႈမျပဳျခင္း ။ (၂) သမၼာသမၺဳဒၶ              = အလံုးစံုေသာတရားတို႔ကို ဆရာမရွိ ပါဘဲ ပါရမီ                                           စြမ္းအားျဖင္႔ သိျခင္း ။ (၃) ၀ိဇၨာစရဏသမၸႏၷ       = အသိဥာဏ္ (၀ိဇၨာ) ၊ အက်င္႔တရား (စရဏ)တို႔ႏွင္႔                                            ျပည္႔စံုျခင္း ။ (၄) သုဂတ                       = ေကာင္းျမတ္ေသာ စကား ( သီလ ၊ သမာဓိ ၊ ပညာ)                                            ကိုသာေျပာျခင္း (ေကာင္းေသာလာျခင္း/သြားျခင္း)။ (၅) ေလာက၀ိဒူ                 = ေလာကၾကီးသံုးပါးကိုသိျခင္း ။                                             ( သတၱ ၊ၾသကာသ ၊ သခၤါရ ) (၆) အနုတၱေရာပုရိသ        = ရိုင္းစိုင္းေသာ တိရစၧာန္ ၊ လူ ၊ နတ္ တို႔ကို       ဒမၼသာရထိ                     ယဥ္ေက်းသိမ္ေမြ႔ေအာင္ ဆံုးမျခင္း ။ (၇) သတၱာေဒ၀                  = လူ နတ္ ျဗဟၼာ သတၱ၀ါအားလံုး တို႔၏ဆရာ                                               ျဖစ္ျခင္း ။ (၈) ဗုဒၶ                                = အမွန္ ( သစၥာ ) တရားေလးပါး ကို သိျခင္း ၊                                               ေဟာေျပာျပသျခင္း ။ (၉) ဘဂ၀ါ                           = ဘုန္းေတာ္ ( ၆ ) ပါး ႏွင္႔ျပည္႔စံုျခင္း ။ တရားဂုဏ္ (၆) ပါး (၁) ေဟာ                             = ဘုရားကိုယ္တိုင္ ေဟာျခင္း ။ (၂) ကိုယ္                              = က်င္႔ၾကံသူအတြက္ မ်က္ေမွာက္ဘ၀၌ပင္                                                 ကိုယ္တိုင္ ရႈျမင္ နိုင္ျခင္း ။ (၃) ဆိုင္း                               = ရႈပြားသူအတြက္  မဂ္ ျပီးလွ်င္ ဖိုလ္ အခ်ိန္မဆိုင္း                                                 ဘဲ ျဖစ္ျခင္း ။ (၄) ဖိတ္                                = တရားႏွင္႔ ပတ္သက္ျပီး ရဲရဲ၀ံ႔၀ံ႔ ဖိတ္ေခၚရဲျခင္း ။ (၅) ကပ္                                = မိမိသႏၲာန္၌ အစဥ္ကပ္၍ ေဆာင္ထားသင္႔ျခင္း။ (၆) လက္                               = မဂ္ ၊ ဖိုလ္ ၊ နိဗၺာန္ ဓမၼရသကို လက္ေတြ႔ခံစား                                                  နိုင္ျခင္း ။ သံဃာ႔ဂုဏ္ေတာ္ ( ၉ ) ပါး (၁) ေကာင္း                            = ေကာင္းေသာအက်င္႔ရွိျခင္း ။ (၂) ေျဖာင္႔                              = ေျဖာင္႔မတ္စြာက်င္႔ၾကံျခင္း ။ (၃) နိဗ္                                   = နိဗၺာန္ ေရာက္ေရး က်င္႔ျခင္း ။ (၄) ေလာ                                = ေလာကုတၲရာတရားနဲ႔ အညီက်င္႔ျခင္း ။ (၅) ေ၀း                                   = အေ၀းကသယ္ေဆာင္လာသည္႔ ပစၥည္းကိုပင္                                                    ခံယူထိုက္ျခင္း ။ (၆) ဧည္႕                                 = ဧည္႕သည္အတြက္ အထူးစီမံထားသည္႔ပစၥည္း                                                    ကိုပင္ အလွဴခံထိုက္ျခင္း ။ (၇) ျမင္႔                                     = ျမင္႔ျမတ္ေသာအလွဴကို ခံထိုက္ျခင္း ။ (၈) လက္                                  = လက္အုပ္ခ်ီမိုး ရွိခိုးျခင္းကို ခံထိုက္ျခင္း ။ (၉) လယ္                                  = သတၲ၀ါအေပါင္းတို႔၏ ဒါနမ်ဳိးေစ႔ စိုက္ပ်ဳိးရာ                                                     လယ္ေျမ ေကာင္းျဖစ္ျခင္း ။ သရဏဂံုပ်က္သူ (၁) ေသဆံုးသူ (၂) အျခားဘာသာသို႔ ကူးေျပာင္းသူ (၃) ကိုးကြယ္မႈမွားယြင္းသူ      ( ဥပမာ - ဘုရားအဆံုးအမတြင္မပါေသာ သစ္သီးအမ်ဳိးမ်ဳိး ကိုလည္းေကာင္း                     မခိုင္မာသည္႔ရုပ္ပံု ၊ ပန္းပုမ်ားကိုလည္းေကာင္း ၊ မျမင္ မသိရသည္                      မ်ားကို သူမ်ားအေျပာ မ်က္စိမွိတ္ျပီး ကိုးကြယ္သူ ) သရဏဂံုတည္သူ ( ဗုဒၶဘာသာ၀င္အစစ္ျဖစ္သူ ) -  ဘုရား ၊ တရား ၊ သံဃာ ရတနာသံုးပါးတို႔၏ ဂုဏ္ေတာ္ (ေက်းဇူး) ကို အစဥ္     ႏွလံုးသြင္းကာ အားကိုးအပ္ႏွံျပီး ရတနာသံုးပါးတို႔၏ အဆံုးအမကိုသာ     လိုက္နာ က်င္႔သံုးေနသူသာလွ်င္ သရဏဂံုတည္သူ ျဖစ္ေလသည္ ။ ( 2 ) ဗုဒၶအဆံုးအမ အားလံုးတို႔သည္        ဗဟုသုတရရံုမဟုတ္ဘဲလက္ေတြ႔        ေလ႔က်င္႔ရန္ႏွင္႔ အက်ဳိးရွိေအာင္        အသံုးခ်ရန္ ျဖစ္သည္ ။ ( Buddha's Teachings are not for Knowledge   only but also for Self Practice &   Implementation ) အႏွစ္သာရရွိလွျခင္း -   ဗုဒၶဘုရားရွင္ အဆံုးအမ အားလံုးသည္ ဗဟုသုတ ရရံု ပါးစပ္ဖ်ားေလးမွေျပာ     ေန ေဟာေန ရံုမွ် လမ္းဆံုးေနတာမ်ဳိး တစ္ခြန္းမွ မရွိခဲ႔ပါဘူး ။ -   အဆံုးအမတိုင္းသည္ ကိုယ္တိုင္လက္ေတြ႔ က်င္႔ရမယ္၊ ျပီးမွ မိမိႏွင္႔အမ်ား     အက်ဳိးအတြက္ အက်ဳိးရွိေအာင္ လက္ေတြ႔ အသံုးခ်ျပီးမွသာလွ်င္ အဓိပၸာယ္     ျပည္႔စံုျပီး ပန္းတိုင္ ( နိဗၺာန္ ) သို႔ မ်က္ေမွာက္ျပဳနိုင္ျခင္း သည္သာ အႏွစ္သာရ     ျဖစ္ပါသည္ ။ ခ်မ္းသာအစစ္ -   လူခ်မ္းသာ နတ္ခ်မ္းသာ နိဗၺာန္ခ်မ္းသာ သံုးမ်ဳိးေသာ ခ်မ္းသာတို႔တြင္ လူႏွင္႔     နတ္ခ်မ္းသာတို႔သည္ ဒုကၡသစၥာနယ္ ( ျဖစ္ေပၚျခင္း ၊ ခ်ဳပ္ေပ်ာက္ျခင္း တို႔က     အစဥ္ထာ၀ရ ႏိွပ္စက္ေသာ နယ္ ) ထဲတြင္သာ ခံစားေနရျပီး သံုးဆယ္တစ္ဘံု     သံသရာလည္ေစျပီး ခ်မ္းသာ အတု ျဖစ္သည္ ။ -   နိဗၺာန္ခ်မ္းသာ ( မေဖာက္မျပန္ ျပဳျပင္စီရင္မႈမရွိ ျငိမ္းေအးမႈ အျပည္႔ ဒုကၡ      အားလံုး ခ်ဳပ္ျငိမ္းျပီး သံသရာမွ လြတ္ေျမာက္ျခင္း ) သည္သာလွ်င္      မဟာသႏၲိသုခ ခ်မ္းသာအစစ္ ျဖစ္ေပသည္ ။ ဘုရားကန္ေတာ႔ျခင္း -    ဗုဒၶဘာသာ၀င္တိုင္း ဘုရားကန္ေတာ႔ၾကစဥ္ ၾသကာသ မွစျပီး ရြတ္ဆိုၾက      သည္ ။ ( ၾသကာသ ဆိုသည္မွာ ခြင္႔ျပဳပါဘုရားဟု ခြင္႔ေတာင္းျခင္းသာျဖစ္      သည္ ။ လူယဥ္ေက်းတို႔၏ အေလ႔အထ တစ္ခုျဖစ္သည္ ။ ) -     ၾသကာသရြတ္ျပီး  ဘုရားရွိခိုးေနစဥ္ ဘုရားရွင္၏ ပံုေတာ္ ( အကာ ) ကို       ၾကည္႔ျပီး  ဘုရားရွင္၏  ဂုဏ္ေတာ္  ( အႏွစ္ ) ကို ရည္မွန္းျပီး ကန္ေတာ႔မွ       သာလွ်င္  အဓိပၸာယ္ျပည္႔စံုေပသည္ ။ ဆုေတာင္းျခင္း -      ၾသကာသျဖင္႔ ဘုရားကန္ေတာ႔ျပီးေနာက္ ဤသို႔ ကန္ေတာ႔ရေသာ အက်ဳိး        အားေၾကာင္႔ အပါယ္ေလးပါး ၊ ကပ္သံုးပါး ၊ ရပ္ျပစ္ရွစ္ပါး စသည္ျဖင္႔ ေဘး        အေပါင္းမွလြတ္ရန္  ရွည္လ်ားလွစြာေသာ ဆုေတာင္းမ်ားကို ထံုးတမ္း        စဥ္လာ အရ ပါးစပ္ဖ်ားေလးျဖင္႔ဆုေတာင္းကာ ေနာက္ဆံုး နိဗၺာန္ခ်မ္းသာ        ကိုပင္ လွ်င္ ပါးစပ္ျဖင္႔ေတာင္းရံုႏွင္႔ရသကဲ႔သို႔ မွားယြင္းစြာ ဆုေတာင္းေန        ၾကေလသည္ ။ အမွန္မွာ ဆုေတာင္းသကဲ႔သို႔  လက္ေတြ႔က်င္႔ရန္သာ        ျဖစ္သည္ ။ ကိုယ္တိုင္ေလ႔က်င္႔ျခင္း (က) အပါယ္ေလးပါး ေဘးမွလြတ္ရန္ကား         အပါယ္ေလးပါးဆိုေသာ အဓိပၸာယ္ႏွင္႔ အပါယ္က်ေစနိုင္ေသာ အေၾကာင္း         တရားႏွင္႔ အပါယ္လြတ္ရန္ ကိုယ္တိုင္ ေလ႔က်င္႔ ရမည္႔ တရားတို႔ကို သိရွိ         ေလ႔က်င္႔ ရန္ လိုေပသည္ ။        (၁) တိရိစၧာန္ ဘံုေရာက္ျခင္းသည္ ေမာဟ ( အမွားသိ ၊ ေတြေ၀ ) ေၾကာင္႔              ျဖစ္ျပီး ၄င္းေမာဟဆိုေသာ အေၾကာင္းကို သတ္မွ သာလွ်င္ အက်ဳိး              တိရိစၧာန္ဘံုမေရာက္ျခင္း ျဖစ္ေပသည္ ။          (၂) ျပိတၲာဘံုေရာက္ျခင္းသည္ ေလာဘ ( လိုခ်င္တက္မက္ ) ေၾကာင္႔ျဖစ္                ျပီး  ၄င္း ေလာဘ ဆိုေသာ အေၾကာင္းကို သတ္မွသာလွ်င္ အက်ဳိး                ျပိတၲာဘံု မေရာက္ျခင္းျဖစ္ေပသည္ ။           (၃) အသူရကာယ္ ( အရံငရဲ ) ဘံုေရာက္ျခင္းသည္ မာန ( ေထာင္လႊားမႈ )                 ေၾကာင္႔ ျဖစ္ျပီး ၄င္းမာနဆိုေသာ အေၾကာင္းကိုသတ္မွသာလွ်င္                 အက်ဳိး အသူရကာယ္ဘံု မေရာက္ျခင္းျဖစ္ေပသည္ ။           (၄) ငရဲဘံုေရာက္ျခင္းသည္ ေဒါသ ( ၾကမ္းတမ္းခက္ထန္ ) ေၾကာင္႔ျဖစ္ျပီး                ၄င္းေဒါသဆိုေသာ အေၾကာင္းကို သတ္မွသာလွ်င္ အက်ဳိးငရဲဘံု                မေရာက္ျခင္း ျဖစ္ေပသည္ ။                အပါယ္ေလးပါးမွလြတ္ခ်င္ပါ၏ လို႔ ဆုေတာင္းေနရံုျဖင္႔ အပါယ္မွ                မလြတ္နိုင္ ။ အပါယ္ေရာက္ေစနိုင္ေသာ  ေလာဘ ၊ ေဒါသ ၊ ေမာဟ ၊                မာန  တို႔ကို ကိုယ္တိုင္ ေလ႔က်င္႔ ပယ္သတ္မွ သာလွ်င္ လြတ္နိုင္ေပ                 မည္ ။ (ခ) ကပ္သံုးပါးမွလြတ္ရန္ကား        ကပ္သံုးပါး၏  အဓိပၸါယ္ႏွင္႔ ကပ္ေဘးကို ျဖစ္ေစနိုင္ေသာ အေၾကာင္းတရား        ( မီး )  ကို သိရန္လိုအပ္ျပီး အေၾကာင္း ကို ေခတၲထိန္းနိုင္ေသာ တရားႏွင္႔         အေၾကာင္းတရား ( မီး ) ကို အငုတ္ျပဳတ္ေစနိုင္ေသာတရားကို သိရွိ         က်င္႔ရန္ လိုအပ္ေပသည္ ။ ကပ္သံုးပါး                   ျဖစ္ေစေသာအေၾကာင္း                      ေခတၲထိန္း ၁။ ဒုဗၻိကၡႏၲရကပ္                     မီး                                                ဒါန     (ငတ္မြတ္ေဘး) ၂။ သတၲႏၲရကပ္                    ေဒါသ                                          သီလ     (သတ္ျဖတ္ေဘး)                                                      (ကာယ၀စီေစာင္႔ထိန္း) ၃။ ေရာဂႏၲရကပ္                  ေမာဟ                                            ဘာ၀နာ     (ေရာဂါေဘး)                                                  (အဖန္တလဲလဲရႈမွတ္ပြားမ်ား) -   ငတ္မြတ္ေဘး ( ကပ္ ) ျဖစ္ရျခင္းသည္  ေလာဘအေၾကာင္းေၾကာင္႔ျဖစ္ျပီး      ၄င္းေလာဘမီးကို ေခတၲခဏ အားျဖင္႔ ဒါနျပဳျခင္းျဖစ္ထိန္းထားနိုင္သည္ ။      သတ္ျဖတ္ေဘး ( ကပ္ ) သည္ ေဒါသေၾကာင္႔ျဖစ္ျပီး ၄င္းေဒါသကို ေခတၱခဏ      အားျဖင္႔  သီလျဖင္႔ထိန္းထားနိုင္သည္ ။ ေရာဂါေဘး ( ကပ္ ) သည္ ေမာဟ      ေၾကာင္႔ျဖစ္ျပီး  ၄င္းေမာဟကို  ေခတၱခဏအားျဖင္႔  ဘာ၀နာျဖင္႔ထိန္းထား      နိုင္သည္ ။ -     ကပ္သံုးပါးစလံုး အငုတ္ျပဳတ္နိုင္ရန္ကား ၀ိပႆနာ ၊ဘာ၀နာ ( အနိစၥ ၊ဒုကၡ ၊        အနတၱ ) ရႈမွတ္ပြားမ်ားေနရမည္ ျဖစ္သည္ ။ -      ကပ္သံုးပါးမွ လြတ္ေျမာက္ခ်င္ပါ၏ လို႔ ဆုေတာင္းေနရံုမွ်ျဖင္႔ ကပ္သံုးပါးမွ        မလြတ္နိုင္ ၊ ကပ္သံုးပါးကိုျဖစ္ေစေသာ ေလာဘမီး ၊ ေဒါသမီး ၊ ေမာဟမီး        တို႔ကို မိမိကိုယ္တိုင္လည္း ေလ႔က်င္႔ျပီး ပယ္သတ္ ၊ အားလံုးေသာသတၱ၀ါ         အေပါင္းတို႔မွ လည္း ေလ႔က်င္႔ျပီး ပယ္သတ္နိုင္ၾကမွသာလွ်င္ ကပ္ေဘးတို႔        မွ လြတ္ေျမာက္နိုင္ေပမည္ ။ ဒုစရိုက္ / သုစရိုက္         ဒုစရိုက္ ( ၁၀ ) ပါး ( ဒု = မေကာင္းေသာ ၊ စရိုက္ = အက်င္႔ ) (က) ကာယကံ ( ၃ ) ပါး        (၁) သတ္             ( သတၱ၀ါမ်ား )                (၂) ခိုး                   ( တစ္ပါးသူပိုင္ပစၥည္း )        (၃) ေဖာက္ျပန္      ( ကာမဂုဏ္ ) (ခ)၀စီကံ( ၄ ) ပါး         (၁) လိမ္                ( မဟုတ္မမွန္ေျပာျခင္း )         (၂) ကုန္းတိုက္       ( ညီညြတ္မႈျပိဳကြဲေစျခင္း )         (၃) ၾကမ္းတမ္း        ( ဆဲေရးတိုင္းထြာျခင္း )         (၄) အခ်ည္းႏွီး        ( အက်ဳိးမရွိေသာစကားေျပာျခင္း ) (ဂ) မေနာကံ ( ၃ ) ပါး          (၁) အဘိဇၨ်ာ          ( သူတစ္ပါပစၥည္း  မတရား  ရေစလိုျခင္း )          (၂) ဗ်ာပါဒ              ( သူတစ္ပါးကိုေသေၾကပ်က္စီးေစလိုျခင္း )           (၃) မိစၧာဒိ႒ိ           ( အယူမွားျခင္း ) ဒုစရိုက္ ( ၁၀ ) ပါး  ပြား ( ၄၀ )           (၁) ကိုယ္တိုင္က်ဴးလြန္             ( ၁၀ ) ပါး             (၂) သူတစ္ပါးအားေစခိုင္း         ( ၁၀ ) ပါး            (၃) သြယ္၀ိုက္အားေပး             ( ၁၀ ) ပါး           (၄) ၀မ္းေျမာက္                         ( ၁၀ ) ပါး          သုစရိုက္ ( ၁၀ ) ပါး ( သု = ေကာင္းေသာ ၊ စရိုက္ = အက်င္႔ ) (က) ကာယကံ ( ၃ ) ပါး    |                                        | (ခ) ၀စီကံ  ( ၄ ) ပါး          |>> ဒုစရိုက္ ( ၁၀ ) ပါးကိုေရွာင္ၾကဥ္သည္                                        |      သုစရိုက္ ( ၁၀ ) ပါး ျဖစ္သည္ ။ (ဂ) မေနာကံ ( ၃ ) ပါး      | သုစရိုက္ ( ၁၀ ) ပါး လည္း ပြားလွ်င္ ( ၄၀ ) ရသည္ ။          (၁) ကိုယ္တိုင္                   (၂) ေစခိုင္း          (၃) အားေပး           (၄) ၀မ္းေျမာက္ မွတ္ခ်က္          ၄င္းဒုစရိုက္ / သုစရိုက္ တို႔သည္လည္း ပါးစပ္ဖ်ားျဖင္႔ ေျပာေန ၊ ေဟာေန ရံုမွ်ျဖင္႔  အဓိပၸါယ္ မျပည္႔စံုပဲ ဒုစရိုက္ကို ကိုယ္တိုင္လံုး၀ ေရွာင္ၾကဥ္ၾကျပီး သုစရိုက္ကို လက္ေတြ႔ ေလ႔က်င္႔ လုပ္ေဆာင္ၾကျပီး မိမိႏွင္႔အမ်ားအက်ဳိးေဆာင္ ရြက္နိုင္မွသာလွ်င္ ဗုဒၶ အလိုေတာ္က် ေဆာင္ရြက္ျခင္းျဖစ္သည္ ။ ျဗဟၼစိုရ္ ( ၄ ) ပါး ေမတၱာ          = တစ္ပါးသူအား ေကာင္းေစခ်င္ေသာ ေစတနာအျပဳျမင္၀ါဒ                         ( တန္းတူေတြ႔လွ်င္ ေမတၱမပြားနိုင္က ျပိဳင္တတ္သည္ ) ကရုဏာ        = တစ္ပါးသူအား ၀ဋ္ဒုကၡေဘးဆင္းရဲတို႔မွ လြတ္ေျမာက္ေစလို                          ေသာ ေစတနာ ( ကိုယ္႔ေအာက္နိမ္႔လွ်င္ ကရုဏာ မထားနိုင္                          က နိုင္တတ္သည္ ) မုဒိတာ          = သူတစ္ပါးေကာင္းစားတာ ၀မ္းေျမာက္ျခင္း ( ကိုယ္႔ထက္သာ                         လွ်င္ မုဒိတာ မပြားနိုင္က ျငဴစူေစာင္းေျမာင္း တတ္သည္ ) ဥေပကၡာ        = ခ်စ္လည္းမခ်စ္ ၊ မုန္းလည္းမမုန္းျခင္း ( လ်စ္လ်ဴရႈျခင္း )                          ( သတၱ၀ါအားလံုးတို႔သည္ မိမိျပဳေသာ ကံ အတိုင္းကိုသာ                            မိမိရၾကသည္ ) မွတ္ခ်က္       ျဗဟၼစိုရ္တရားေလးပါးသည္  နတ္လူ သတၱ၀ါ အားလံုးတို႔၏  ခ်စ္ေဆးျဖစ္ျပီး ပါးစပ္ဖ်ားမွ ေျပာေနရံုမွ်ျဖင္႔ မျပည္႔စံုနိုင္ေပ ။ ေန႔စဥ္ မိမိတို႔၏ ရုပ္ခႏၶာကိုယ္ၾကီး ကို ျပဳျပင္ေပးေနရသကဲ႔သို႔ မိမိတို႔၏ စိတ္ထားကိုလည္း ျဗဟၼစိုရ္တရားေလးပါး ျပည္႔စံုေအာင္ ႏွလံုးသြင္းျပီး ကိုယ္တိုင္ေလ႔က်င္႔ျပီး အသံုးခ်ၾကမွသာလွ်င္ျငိမ္း ခ်မ္းသာယာ ေသာ ေလာကၾကီး ျဖစ္လာေပလိမ္႔မည္ ။ ပုညၾကိယာ ( ၁၀ ) ပါး       ေကာင္းမႈ ----->ကုသိုလ္ ----> ပုည ----> ပုန္း -----> ဘုန္း သို႔ အဆင္႔ဆင္႔ ကူးေျပာင္း ေခၚေ၀ၚ လာၾကရာ ယခုအခါ  ဘုန္းၾကီးသည္ဆိုလွ်င္ လူတိုင္း ႏွစ္သက္ၾကေပရာ  ေကာင္းမႈမ်ားျခင္းသည္သာ ဘုန္းၾကီးၾကေၾကာင္း သိအပ္ ေပသည္ ။ (က) ဒါန         (၁) ရိုးရိုးဒါန             ( လွဴဒါန္းျခင္း )         (၂) ပတၱိဒါန             ( အမွ်ေပးျခင္း )         (၃) ပတၱာႏုေမာဒန   ( သာဓုေခၚျခင္း ) (ခ) သီလ         (၁) ရိုးရိုးသီလ           ( ကာယႏွင္႔ ၀စီေစာင္႔ထိန္းျခင္း )          (၂) အပစာယန         ( ရိုေသျခင္း )          (၃) ေ၀ယ်ာ၀စၥ          ( လုပ္အားေပးျခင္း ) (ဂ) ဘာ၀နာ          (၁) ရိုးရိုးဘာ၀နာ       ( ေမတၱာဘာ၀နာပြားျခင္း ၊ ဘုရားဂုဏ္ေတာ္                                              စသည္ အာရံုပြားေနျခင္း )           (၂) ဓမၼႆ၀န           ( တရားနာယူျခင္း )           (၃) ဓမၼေဒသနာ          ( တရားေဟာေျပာျပသျခင္း )            (၄) ဒိ႒ိဇုကမၼ              ( အယူမွန္ျခင္း ) အထက္ပါ ေကာင္းမႈ ( ၁၀ ) ပါး = ပုလဲရတနာ -( ၁၀ ) ပါး သည္ -  အလြယ္တကူျပဳလုပ္နိုင္ -  အခ်ိန္တိုင္းမွာလုပ္နိုင္ -  ပုဂၢိဳလ္အားလံုးႏွင္႔တင္႔တယ္(ရဟန္း၊သီလရွင္၊ေယာက်္ား၊မိန္းမ၊ကေလးမေရြး) -  သံုးလို႔မကုန္ -  သူခိုးမခိုး / ဓားျပ မတိုက္နိုင္ မွတ္ခ်က္    ပုညၾကိယာ ( ၁၀ ) ပါး သည္လည္း ေဟာေျပာေနရံုမွ်ျဖင္႔ လမ္းမဆံုးဘဲ မိမိ ကိုယ္တိုင္လည္းေလ႔က်င္႔ ၊ သူတစ္ပါးအားလံုးကိုလည္း ေလ႔က်င္႔ၾကေစရန္ စည္းရံုးတိုက္တြန္းျပီး သတၱ၀ါအားလံုး ေလ႔က်င္႔အသံုးခ်ၾကမွသာလွ်င္ ဗုဒၶ အလိုေတာ္က် အက်ဳိးရွိေပမည္ ။